Primitivo, Zinfandel, a może Tribidrag?
Primitivo, Zinfandel, a może Tribidrag? Wszystkie te nazwy dotyczą tego samego szczepu, którego historia zaczęła się na terenach obecnej Chorwacji. Primitivo to jedno z najbardziej charakterystycznych win południowych Włoch, głównie z regionu Apulia (Puglia). To czerwone wino, znane ze swojej intensywności i bogactwa smaku, ma długą historię, której korzenie sięgają czasów starożytnych.
Wraz z jego rozwojem, Primitivo zyskało sławę nie tylko w Europie, ale także w Stanach Zjednoczonych, gdzie znane jest jako Zinfandel. Winorośl Zinfandel również pochodzi z Chorwacji, gdzie znana jest jako Crljenak Kaštelanski. To właśnie w Kalifornii Zinfandel zyskał największą popularność, stając się symbolem tamtejszego winiarstwa.
Historia szczepu Primitivo
Tysiącletnia historia szczepu Primitivo i jego chorwackie korzenie
Historia szczepu Primitivo, znanego również jako Zinfandel w Kalifornii i Tribidrag w Chorwacji, sięga tysięcy lat wstecz. Archeologiczne dowody wskazują na uprawę winorośli właściwej w regionie Kaukazu około 6000 p.n.e., co było początkiem rozwoju winiarstwa w basenie Morza Śródziemnego. W Chorwacji, gdzie szczep ten jest znany jako Tribidrag, istniało kilka lokalnych odmian spokrewnionych z Primitivo. Ich różnorodność sugeruje, że winorośl ta była uprawiana w tym regionie znacznie dłużej niż gdzie indziej, stanowiąc podstawę lokalnego przemysłu winiarskiego w XIX wieku. Niestety, epidemia filoksery pod koniec XIX wieku niemal całkowicie zniszczyła chorwackie uprawy. W 2001 roku odkryto jednak dziewięć krzewów znanych jako crljenak kaštelanski, które okazały się genetycznie identyczne z Primitivo i Zinfandelem.
Początki Primitivo w Apulii i jego rola w historii regionu
Primitivo trafiło do włoskiej Apulii w XVIII wieku, prawdopodobnie jako samodzielny klon. Kluczową postacią w jego historii był Don Francesco Filippo Indellicati, proboszcz parafii w Gioia del Colle koło Bari. W 1799 roku wyselekcjonował wcześnie dojrzewający krzew odmiany zagarese i zasadził go w Liponti, nadając mu nazwę „Primitivo” od łacińskiego primativus, co oznacza „najwcześniej dojrzewający”.
Dzięki szybkiemu dojrzewaniu szczep zyskał popularność w północnej Apulii już na początku XIX wieku. Nazwa „Primitivo” została oficjalnie zarejestrowana we włoskich dokumentach urzędowych w latach 70. XIX wieku. Apelacja Primitivo di Manduria, znana dziś z wybitnych win, zawdzięcza swoją nazwę przeniesieniu sadzonek do Mandurii pod koniec XIX wieku. Stało się to dzięki małżeństwu hrabiny Sabini z Altamury z Tommaso Schiavoni-Tafurim, któremu wniosła sadzonki Primitivo w posagu.
Podróż Primitivo do Stanów Zjednoczonych i rozwój Zinfandela w Kalifornii
Sadzonki Primitivo dotarły do Stanów Zjednoczonych prawdopodobnie za pośrednictwem cesarskiej szkółki w Wiedniu, gdzie Habsburgowie gromadzili winorośle z terenów swojego imperium, w tym Chorwacji. Sadzonki trafiły na Long Island w latach 1820–1829, a ich dalsze rozpowszechnienie w Kalifornii wiąże się z gorączką złota i migracją szkółkarzy. W latach 30. XIX wieku szczep znany jako Zinfandel był uprawiany w Bostonie, głównie jako winorośl deserowa. Wkrótce po tym zaczęto produkować z niego wino, a Kalifornia stała się głównym ośrodkiem jego uprawy.
Pierwsze wino z Zinfandela wyprodukowano w 1857 roku w winnicy Oak Knoll w Napa. Odmiana ta szybko zdobyła popularność, a pod koniec XIX wieku była najczęściej uprawianym szczepem w Kalifornii. Podczas prohibicji w USA (1920–1933) wiele winnic wykarczowało krzewy Zinfandela, choć część upraw przetrwała dzięki sprzedaży winogron na wino domowe. Po zakończeniu prohibicji i wprowadzeniu bardziej komercyjnych odmian, Zinfandel stracił na znaczeniu. Jednak dzięki zachowanym starym krzewom, zwłaszcza w regionie Old Hill, datowanym na około 1880 rok, szczep ten przeżywa odrodzenie i słynie dziś z produkcji wysokiej jakości win.
Charakterystyka smakowa Primitivo i Zinfandela
Primitivo to wino pełne, o bogatych aromatach czerwonych owoców, takich jak maliny, wiśnie i śliwki. Często można wyczuć w nim nuty przypraw, czekolady i wanilii, zwłaszcza jeśli dojrzewało w beczkach. Jest to wino o wysokiej zawartości alkoholu (często powyżej 14%) i niskiej kwasowości, co czyni je gładkim i jedwabistym w smaku. Wina Zinfandel z Kalifornii są z reguły bardziej owocowe i słodsze, z nutami jagód, rodzynek i przypraw, podczas gdy Primitivo z Apulii bywa bardziej ziemiste, z wyraźniejszą mineralnością wynikającą z włoskiego terroir.
Primitivo to idealny towarzysz potraw kuchni śródziemnomorskiej. Pasuje do dań mięsnych, takich jak pieczona jagnięcina, żeberka w glazurze, a także do serów dojrzewających, np. pecorino. Dzięki swojej uniwersalności sprawdza się również z pizzą na cienkim cieście czy bogatymi sosami pomidorowymi. Zinfandel świetnie sprawdza się w połączeniu z jedzeniem. Czerwone wersje tego wina doskonale komponują się z grillowanym mięsem, pikantnymi potrawami, a także pizzą czy gulaszami. Lżejsze, różowe Zinfandele pasują do sałatek, owoców morza i deserów owocowych.
Tradycyjna produkcja Primitivo vs. nowoczesne techniki w Kalifornii
W Europie, szczególnie we Włoszech, Primitivo jest często produkowane w sposób tradycyjny, z użyciem betonowych kadzi i długiego dojrzewania w dużych dębowych beczkach. W Kalifornii natomiast Zinfandel produkowany jest przy użyciu nowoczesnych technik, z większym naciskiem na intensywną owocowość. Istnieje również wiele wersji Zinfandela – od ciężkich win czerwonych po lekkie i orzeźwiające rosé.
Historia Primitivo pokazuje, jak odmiana ta ewoluowała w różnych regionach świata, przystosowując się do lokalnych warunków i tradycji winiarskich. Primitivo to wino o wyjątkowej historii i wszechstronności. Niezależnie od tego, czy sięgniesz po butelkę włoskiego klasyka, czy kalifornijskiego Zinfandela, każdy kieliszek przenosi smakosza w inne rejony świata, oferując niepowtarzalne wrażenia.
